Ymgynghoriad Cyllideb: Llunio Dyfodol Pen-y-bont ar Ogwr 2024-25

Mae gan gynghorau yng Nghymru dair prif ffynhonnell ariannu:

• grantiau'r llywodraeth - grantiau penodol gan Lywodraeth Cymru i ariannu gwasanaethau lleol.
• Ardrethi busnes / Ardrethi annomestig – treth eiddo a godir ar safleoedd busnes.
• Treth y Cyngor – treth eiddo a godir ar eiddo preswyl.

Mae'r cyngor yn cael y rhan fwyaf o'i arian gan Lywodraeth Cymru drwy'r Grant Cynnal Refeniw a’i gyfran o Ardrethi Annomestig (NDR). Mae'n ychwanegu at yr arian hwn drwy gasglu treth gyngor a thrwy godi tâl am rai gwasanaethau.

Rhaid i’r cyngor osod ei gyllideb erbyn 11 Mawrth bob blwyddyn ar gyfer y flwyddyn ariannol ganlynol, 1 Ebrill i 31 Mawrth.

Mae'n ofynnol yn ôl y gyfraith i awdurdodau lleol gael cyllideb gytbwys h.y. cynllun ariannol yn seiliedig ar ragdybiaethau cadarn sy'n dangos sut y bydd incwm yn gyfartal â gwariant dros y tymor byr a'r tymor canol. Mae cynlluniau'n cymryd i ystyriaeth y cyllid sydd ar gael gan Lywodraeth Cymru a chan dalwyr y dreth gyngor, yn ogystal â phwysau cyllidebol na ellir eu hosgoi y mae'r cyngor yn eu hwynebu. Mae'r ffyrdd o gydbwyso'r gyllideb yn cynnwys:

• Lleihau gwariant (gwneud arbedion)
• Cynyddu incwm ar gyfer rhai gwasanaethau drwy godi ffioedd a thaliadau
• Adolygu lefel y dreth gyngor

Pan fyddwn yn defnyddio'r term 'arbedion' rydym yn golygu bod y gyllideb ar gyfer gwasanaethau wedi'i lleihau. Er enghraifft, os oedd gwasanaeth yn costio £10,000 yn wreiddiol i'w redeg ond dim ond £8,000 sydd gennym i redeg y gwasanaeth hwn erbyn hyn, mae angen i ni wneud 'arbediad' o £2,000. I wneud hyn, bydd rhaid i ni leihau'r gwariant ar y gwasanaeth hwnnw.

Arian wrth gefn yw arian sydd wedi'i neilltuo i dalu am rywbeth yn y dyfodol neu ar gyfer argyfyngau.

Mae gan y cyngor ddau fath o gronfeydd wrth gefn:

1. Cronfeydd wrth gefn wedi'u clustnodi – mae'r rhain eisoes wedi’u hymrwymo i'w gwario ar gynlluniau neu brosiectau penodol.
2. Cronfeydd wrth gefn cyffredinol – mae'r rhain ar gyfer ymateb i ddigwyddiadau annisgwyl ac mae'n ddoeth cadw rhywfaint o arian ar gyfer y digwyddiadau hyn.

Er y gellir defnyddio cronfeydd wrth gefn i ariannu diffyg yn y tymor byr, ni ellir eu defnyddio i ariannu gwariant parhaus e.e. costau staffio, gan eu bod yn symiau untro o gyllid. Unwaith y byddai’r arian o’r cronfeydd hyn wedi cael ei wario, byddai'r cyngor yn agored i'r risg na fyddai unrhyw arian ar gael petai rhywbeth annisgwyl a difrifol yn codi.

Mae Ardrethi Annomestig (NDR), a elwir hefyd yn ardrethi busnes, yn drethi ar fusnesau sy'n helpu i gyfrannu tuag at gostau gwasanaethau awdurdodau lleol. Mae ardrethi busnes yn seiliedig ar werth ardrethol eich busnes, sy'n cael ei bennu gan Asiantaeth y Swyddfa Brisio. Caiff ardrethi eich busnes eu gweithio allan drwy gymryd Gwerth Ardrethol (RV) eich eiddo a'i luosi â'r 'lluosydd' cyfredol ar gyfer ardrethi annomestig. Gosodir y lluosydd gan Lywodraeth Cymru bob blwyddyn ac ar gyfer blwyddyn ariannol 2023-24, y lluosydd yw 0.535.

Mae awdurdodau lleol yn casglu ardrethi annomestig gan berchnogion busnes ond mae'r symiau hyn wedyn yn cael eu cyfuno'n ganolog gan Lywodraeth Cymru cyn cael eu hailddosbarthu gan Lywodraeth Cymru i awdurdodau lleol yn seiliedig ar boblogaeth.

Mae gan Lywodraeth Cymru nifer o gynlluniau ar waith sy'n caniatáu i rai busnesau hawlio gostyngiad ar y swm maen nhw'n ei dalu. Mae'r rhain yn cynnwys Gostyngiad yn yr Ardrethi i Fusnesau Bach neu Ostyngiad yn yr Ardrethi sy’n gysylltiedig â Manwerthu, Hamdden a Lletygarwch. Gall y cyngor eich cynghori a ydych yn gymwys ai peidio i gael gostyngiadau o'r fath.

Cliciwch yma i ddarganfod mwy am ardrethi busnes yng Nghymru

Mae'r rhaglen gyfalaf yn cynnwys holl gyllidebau cyfalaf y Cyngor, sef cynlluniau ar gyfer caffael neu wella asedau. Mae enghreifftiau'n cynnwys adeiladu ysgolion newydd, gwaith adnewyddu mawr neu ail-wynebu'r priffyrdd. Mae’n fwy hirdymor na'r Gyllideb Refeniw, ac mae'n cael ei hariannu'n wahanol. Mae'r gyllideb gyfalaf yn cael ei hariannu'n bennaf o grantiau cyfalaf gan Lywodraeth Cymru, drwy fenthyca (o fewn paramedrau llym a osodwyd gan y llywodraeth) neu o dderbyniadau cyfalaf. Derbyniadau cyfalaf yw'r enillion o werthu asedau a dim ond i ad-dalu dyled neu i gefnogi'r gyllideb gyfalaf y gellir eu defnyddio.

Yn gyfreithiol, ni chaniateir i ni ddefnyddio derbyniadau cyfalaf, grantiau cyfalaf penodol na benthyciadau i dalu am wasanaethau o ddydd i ddydd.

Er enghraifft, pe baem yn gwerthu Swyddfeydd Dinesig, byddai'r arian a dderbyniwyd yn dderbyniad cyfalaf a dim ond i ad-dalu dyled neu ar gyfer y gyllideb gyfalaf y gellid ei ddefnyddio. Ni ellid ei ddefnyddio ar gyfer costau rhedeg cyffredinol gofal cymdeithasol neu lyfrgelloedd na gwasanaethau eraill.

Yn Lloegr, mae'r band y mae eiddo yn perthyn iddo yn seiliedig ar werthoedd eiddo ym 1991, ond yng Nghymru, cyflwynwyd gwerthoedd eiddo diwygiedig yn 2003 (12 mlynedd yn ddiweddarach), felly bydd gwerth cymharol gwahanol eiddo wedi newid yn sylweddol.

Mae Llywodraeth Cymru yn edrych ar ffyrdd gwahanol o ddiweddaru eu system dreth gyngor ac ar hyn o bryd maent yn ymgynghori ar nifer o ddulliau newydd. Daw'r ymgynghoriad 'Ymgynghoriad ar Dreth Gyngor Decach' i ben ar 6 Chwefror 2024.

Gallwch ddarganfod mwy am yr ymgynghoriad ar wefan Llywodraeth Cymru

Mae pob cartref newydd a godir yn golygu y bydd angen darparu gwasanaethau ychwanegol, h.y. bydd mwy o wastraff i'w gasglu, mwy o strydoedd i'w cynnal, efallai y bydd angen mwy o leoedd ysgolion, mwy o bwysau ar y gwasanaethau cymdeithasol, mwy o bleidleiswyr i’w cofrestru ac ati ac mae’n rhaid i’r cyngor ddarparu’r cyfan o’r rhain gyda hynny’n ei dro yn rhoi mwy o bwysau ar gyllideb y cyngor. Er bod mwy o dai yn cynhyrchu mwy o dreth gyngor, mae Llywodraeth Cymru, pan fydd yn gosod ein lefelau cyllido, yn ystyried faint o dreth gyngor y gallwn o bosib ei chasglu ac yn lleihau eu cyfraniad yn unol â hynny.

Mae'r cyfwerth band D yn fesur safonol o'r dreth gyngor ac fe'i defnyddir gan bob awdurdod lleol a Llywodraeth Cymru.

Mae pob eiddo domestig yn y fwrdeistref sirol wedi cael ei brisio gan Asiantaeth y Swyddfa Brisio. Ar ôl eu prisio, dyrennir eiddo i un o naw band prisio (Bandiau A i I). Mae pob band yn cael ei luosi gan ffactor penodol i ddod ag ef i'r cyfwerth Band D. Er enghraifft, mae un eiddo band H yn cyfateb i ddau eiddo band D, gan fod trethdalwr mewn eiddo band H yn talu dwywaith cymaint o dreth gyngor, fel yr amlinellir isod.

Mae'r tabl isod yn dangos nifer a chanran yr anheddau fesul band eiddo ym Mwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr ym mis Rhagfyr 2023.

Nid yw'r dreth gyngor yr ydych yn ei thalu yn cael ei gweithio allan ar sail pa wasanaethau rydych yn eu derbyn neu'n eu defnyddio mewn gwirionedd, ond mae'n cyfrannu at y gyllideb y mae’r cyngor ei hangen i ddarparu cannoedd o wahanol wasanaethau* i drigolion y fwrdeistref sirol. Mae eich Treth Gyngor yn ariannu tua 20 % o gyfanswm cyllideb y cyngor.

* Mae'r rhain yn cynnwys:

• Casgliadau ailgylchu a gwastraff
• Goleuadau stryd
• Gwasanaethau cymdeithasol
• Addysg
• Priffyrdd a chynnal a chadw priffyrdd
• Torri glaswellt mewn parciau, meysydd chwarae a mannau agored
• Trwyddedu
• Canolfannau hamdden
• Tai
• Cyngor cynllunio

Na. Y dreth gyngor band D ar gyfartaledd ar gyfer Cymru am 2023-24 yw £1,675, sef cynnydd o 4.9 y cant o'i gymharu â chynnydd cyfartalog o 5.52 y cant ar gyfer Cymru gyfan.

Yn 2023/2024, roedd y dreth gyngor a oedd yn ddyledus i'w chasglu ac eithrio'r praeseptau a gasglwyd ar gyfer cyrff eraill fel Comisiynydd Heddlu a Throseddu De Cymru a phraeseptau lleol oddeutu £92m ac roedd cyfanswm y cyllid ar gyfer ysgolion yn unig oddeutu £114,000.

Mae 20 o gynghorau tref a chymuned ar draws Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr. Maent yn darparu neu'n cynnal amrywiaeth o wasanaethau cymunedol lleol.

Mae'r gwasanaethau y mae pob cyngor tref a chymuned yn eu darparu/cynnal yn wahanol yn seiliedig ar anghenion pob tref neu gymuned unigol. Mae rhai o'r gwasanaethau a ddarperir gan gynghorau tref a chymuned yn cynnwys:

• cynnal adeiladau a/neu ganolfannau cymunedol,
• adnewyddu cysgodfeydd a meinciau bysiau lleol,
• darparu a chynnal gwelyau blodau,
• adnewyddu ardaloedd chwarae, darparu hysbysfyrddau cymunedol,
• cynnal llwybrau troed,
• digwyddiadau Dydd y Cofio,
• addurniadau Nadolig, a llawer mwy.

Mae pob cyngor tref a chymuned yn gosod 'praesept' bob blwyddyn i ddarparu gwasanaethau lleol a dangosir swm y praesept a godir gan eich cyngor tref neu gymuned leol ar eich bil treth gyngor cyffredinol. Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr sy'n casglu'r praesept ac yna'n talu eu cyfran i'r cynghorau tref a chymuned.

Cliciwch yma i ddarllen mwy o wybodaeth am daliadau i gynghorau tref a chymuned ar wefan Llywodraeth Cymru.

Cyfrifoldeb cyffredinol y Comisiynydd Heddlu a Throseddu yw cynnal gwasanaeth heddlu effeithiol ac effeithlon drwy ddwyn y Prif Gwnstabl i gyfrif. Mae'r Comisiynydd yn cefnogi'r Prif Gwnstabl i wneud Heddlu De Cymru y gorau y gall fod o ran deall ac ymateb i anghenion ein cymuned, ac mae'n chwarae rhan flaenllaw mewn diogelwch cymunedol a lleihau troseddu.  Mae'r dyletswyddau yn cynnwys gosod blaenoriaethau plismona lleol, craffu, cefnogi a herio perfformiad yr heddlu a gosod cyllideb flynyddol yr heddlu a phraesept y dreth gyngor.

Mae'r Comisiynydd Heddlu a Throseddu yn gosod 'praesept' bob blwyddyn a dangosir swm y praesept a godir ar eich bil treth gyngor cyffredinol. Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr sy'n casglu'r praesept ac yna'n talu Swyddfa'r Comisiynydd Heddlu a Throseddu.

Cliciwch yma i gael gwybod mwy am Gomisiynydd Heddlu a Throseddu De Cymru.

Rydym yn parhau i weithio gyda phreswylwyr a all fod yn ei chael hi'n anodd talu a byddem yn annog unrhyw un sy'n cael trafferth talu i gysylltu â ni. Rydym yn ceisio ei gwneud hi'n haws i drigolion dalu eu treth gyngor trwy hyrwyddo Fy Nghyfrif lle gallwch dalu'ch treth gyngor yn hawdd ar-lein.

Gallwch ddarganfod mwy am Fy Nghyfrif ar ein gwefan

Na, mae'n rhaid i'r holl staff dalu Treth Gyngor.

Efallai y bydd gan dalwyr treth gyngor sydd ar incwm isel, neu'r rhai sy'n derbyn budd-daliadau cymwys hawl i gael rhywfaint o help tuag at dalu eu treth gyngor.

Gallwch hefyd ddewis talu eich treth gyngor dros 12 mis yn lle 10, neu gymaint o fisoedd sy'n weddill yn y flwyddyn hyd at fis Mawrth 2024. Os ydych eisiau newid eich dull talu neu sefydlu taliadau dros 12 mis -

Cliciwch yma am fwy o wybodaeth am ba help sydd ar gael.

Y ffordd hawsaf o dalu eich treth gyngor yw cofrestru ar gyfer Fy Nghyfrif. Mae Fy Nghyfrif yn wasanaeth personol i drigolion Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr. Mae cofrestru'n gyflym ac yn hawdd a'r cyfan sydd ei angen arnoch i ddechrau arni yw cyfeiriad e-bost. Mae defnyddio Fy Nghyfrif i gyflwyno eich ffurflenni yn golygu ein bod yn eu derbyn ar unwaith, sy'n arbed amser ac arian i chi.

Cliciwch yma i gofrestru ar gyfer fy nghyfrif.